Tag Archive: hukum faraid

Pengiraan Asas Pembahagian Faraid Dalam Al-Quran

Saya pengiraan asas pembahagian faraid rasa dah lama tidak menulis tentang topik berkaitan pewarisan harta (wealth distribution), jadi untuk artikel kali ini saya nak tulis sedikit berkenaan topik tersebut, dan saya pilih tajuk pengiraan asas pembahagian faraid dalam al-Quran.

Seperti yang pernah saya tulis, dan saya yakin ramai yang dah tahu, faraid merupakan salah satu instrumen yang digunakan dalam pengurusan dan pembahagian harta pusaka orang Islam.

Dalam pengurusan harta pusaka orang Islam, selepas digunakan untuk bayaran pengurusan jenazah, penyelesaian hutang, pembahagian harta sepencarian, menunaikan hibah, amanah dan wasiat, maka faraid akan digunakan untuk membahagikan harta pusaka tersebut kepada semua waris yang berhak.

Ramai yang tahu bahawa faraid sangat penting dalam pengurusan harta pusaka, tetapi ramai yang tidak berminat untuk belajar tentang faraid.

Hal ini menyebabkan banyak kekeliruan timbul berkaitan faraid yang mana menyebabkan banyak masalah timbul dalam pengurusan harta pusaka orang Islam.

Faraid adalah yang terbaik untuk pengurusan harta pusaka kerana mengambil kira semua aspek terutama keadilan kepada semua waris yang berhak, tetapi dek kerana kurangnya ilmu di kalangan masyarakat, banyak salah faham timbul berkaitan faraid.

Contohnya, apabila berbicara tentang faraid, ramai yang hanya tahu tentang hak, tetapi tidak ambil kisah tentang tanggungjawab.

Sebenarnya, faraid melibatkan kedua-dua aspek hak dan tanggungjawab.

Memang betul dalam pembahagian faraid ada dinyatakan hak setiap waris, tetapi perlulah ingat bahawa harta yang dibahagikan tersebut datang bersama-sama tanggungjawab.

Sebagai contoh, apabila si mati ada meninggalkan isteri dan anak-anak bawah umur yang masih kecil, waris-waris lain yang turut menerima bahagian faraid harta pusaka si mati haruslah ingat bahawa mereka turut bertanggungjawab untuk menjaga kebajikan isteri (balu) dan anak-anak yang ditinggalkan si mati.

Sebab itulah, amat penting untuk kita belajar berkenaan pengurusan harta pusaka khususnya berkaitan pembahagian faraid supaya tidak lagi timbul salah faham dan kekeliruan berkenaan perkara tersebut.

Baiklah, sebagai permulaan, marilah kita belajar berkenaan pengiraan asas pembahagian faraid yang dinyatakan dalam al-Quran.

Ya, pengiraan asas pembahagian faraid ada dinyatakan dalam al-Quran, iaitu ayat 11 dan 12 surah an-Nisa’

Mari kita renungi dahulu firman Allah S.W.T dalam ayat 11, surah an-Nisa’:

pengiraan asas pembahagian faraid

“Allah perintahkan kamu mengenai (pembahagian harta pusaka untuk) anak-anak kamu, iaitu bahagian seorang anak lelaki menyamai bahagian dua orang anak perempuan. Tetapi jika anak-anak perempuan itu lebih daripada dua, maka bahagian mereka ialah dua pertiga daripada harta yang ditinggalkan oleh si mati.

Dan jika anak perempuan itu seorang sahaja, maka bahagiannya ialah satu perdua (separuh) harta itu. Dan bagi ibu bapa (si mati), tiap-tiap seorang dari keduanya: satu perenam dari harta yang ditinggalkan oleh si mati, jika si mati itu mempunyai anak.

Tetapi jika si mati tidak mempunyai anak, sedang yang mewarisinya hanyalah kedua ibu bapanya, maka bahagian ibunya ialah satu pertiga. Kalau pula si mati itu mempunyai beberapa orang saudara (adik-beradik), maka bahagian ibunya ialah satu perenam.

(Pembahagian itu) ialah sesudah diselesaikan wasiat yang telah diwasiatkan oleh si mati, dan sesudah dibayarkan hutangnya. lbu-bapa kamu dan anak-anak kamu, kamu tidak mengetahui siapa di antaranya yang lebih dekat serta banyak manfaatnya kepada kamu.

(Pembahagian harta pusaka dan penentuan bahagian masing-masing seperti yang diterangkan itu ialah) ketetapan dari Allah; sesungguhnya Allah adalah Maha Mengetahui, lagi Maha Bijaksana.”

Daripada ayat ini, beberapa perkara tentang pengiraan asas pembahagian faraid dapat dipelajari, iaitu:

Sekiranya meninggal dunia dan meninggalkan anak lelaki dan anak perempuan, maka bahagian anak lelaki adalah 2 kali bahagian anak perempuan

Sekiranya meninggal dunia dan meninggalkan dua atau lebih anak perempuan sahaja (tiada anak lelaki), maka bahagian mereka adalah dua pertiga (2/3) daripada nilai harta pusaka, yang mana perlu dibahagikan sama rata kepada semua anak perempuan yang terlibat

Sekiranya meninggal dunia dan meninggalkan seorang anak perempuan sahaja (tiada anak lelaki), maka bahagiannya adalah satu perdua (1/2) atau separuh

Sekiranya meninggal dunia dan meninggalkan ibubapa serta anak (tanpa mengira bilangan dan jantina anak), maka bahagian untuk setiap seorang ibu dan bapa adalah satu perenam (1/6); untuk ibu 1/6 dan untuk bapa 1/6

Sekiranya meninggal dunia dan meninggalkan ibubapa sahaja (tidak mempunyai anak), maka bahagian ibu adalah satu pertiga (1/3) manakala bapa pula mendapat bahagian dua pertiga (2/3)

Sekiranya meninggal dunia dan meninggalkan ibu serta adik-beradik (tidak mempunyai anak), maka bahagian ibu adalah satu per enam (1/6) dan selebihnya adalah bahagian adik-beradik

Sekarang, mari kita lihat pula ayat 12 surah an-Nisa’:

pengiraan asas pembahagian faraid

“Dan bagi kamu satu perdua daripada harta yang ditinggalkan oleh isteri-isteri kamu jika mereka tidak mempunyai anak. Tetapi jika mereka mempunyai anak maka kamu beroleh satu perempat daripada harta yang mereka tinggalkan, sesudah ditunaikan wasiat yang mereka wasiatkan dan sesudah dibayarkan hutangnya.

Dan bagi mereka (isteri-isteri) pula satu perempat daripada harta yang kamu tinggalkan, jika kamu tidak mempunyai anak. Tetapi kalau kamu mempunyai anak maka bahagian mereka (isteri-isteri kamu) ialah satu perlapan daripada harta yang kamu tinggalkan, sesudah ditunaikan wasiat yang kamu wasiatkan, dan sesudah dibayarkan hutang kamu.

Dan jika si mati itu, lelaki atau perempuan, yang tidak meninggalkan anak atau bapa, dan ada meninggalkan seorang saudara lelaki (seibu) atau saudara perempuan (seibu) maka bagi tiap-tiap seorang daripada keduanya adalah satu perenam. Kalau pula mereka (saudara-saudara yang seibu itu) lebih dari seorang, maka mereka berkongsi pada satu pertiga (dengan mendapat sama banyak lelaki dengan perempuan), sesudah ditunaikan wasiat yang diwasiatkan oleh si mati, dan sesudah dibayarkan hutangnya.

Wasiat-wasiat yang tersebut hendaknya tidak mendatangkan mudarat (kepada waris-waris). (Tiap-tiap satu hukum itu) ialah ketetapan dari Allah. Dan (ingatlah) Allah Maha Mengetahui, lagi Maha Penyabar.”

Beberapa intipati berkenaan pengiraan asas pembahagian faraid dalam ayat ini adalah:

Sekiranya isteri meninggal dunia dan meninggalkan suami sahaja (tidak mempunyai anak), maka bahagian suami adalah satu perdua (1/2). Tetapi, sekiranya isteri tersebut mempunyai anak, maka bahagian suami adalah satu perempat (1/4)

Sekiranya suami meninggal dunia dan meninggalkan isteri sahaja (tidak mempunyai anak), maka bahagian isteri adalah satu perenam (1/6) (dibahagikan sama rata daripada 1/6 tersebut jika isteri lebih daripada seorang). Tetapi, sekiranya suami tersebut mempunyai anak, maka bahagian isteri adalah satu perlapan (1/8) (dibahagikan sama rata daripada 1/8 tersebut jika isteri lebih daripada seorang)

Sekiranya meninggal dunia dan tidak mempunyai waris usul (ibu dan bapa, datuk dan nenek) dan waris furu’ (anak, isteri atau suami), tetapi mempunyai seorang saudara lelaki seibu atau saudara perempuan seibu sahaja, maka bahagian mereka adalah satu perenam (1/6) manakala selebihnya diserahkan kepada baitulmal. Tetapi, sekiranya saudara lelaki seibu atau saudara perempuan seibu lebih daripada 2 orang, maka bahagian mereka adalah satu pertiga (1/3) yang perlu dikongsi sama rata antara mereka, manakala selebihnya dua pertiga (2/3) diserahkan kepada baitulmal

Sekiranya meninggal dunia dan tidak mempunyai waris usul dan furu’, tetapi mempunyai saudara lelaki dan saudara perempuan seibu dan sebapa, maka bahagian mereka adalah seluruh harta yang ditinggalkan (lelaki 2 bahagian, perempuan 1 bahagian)

Itulah panduan pengiraan asas pembahagian faraid yang dinyatakan dalam al-Quran, panduan atau manual kehidupan kita semua yang sebenarnya.

Pengiraan pembahagian faraid boleh jadi berbeza berdasarkan situasi yang berlalu dan waris-waris yang ditinggalkan.

Maka, ilmu pengiraan matematik yang mantap amat diperlukan dalam menentukan pembahagian harta pusaka mengikut faraid.

Sebagai rujukan mudah, boleh rujuk carta yang berikut untuk penentuan pengiraan asas pembahagian faraid:

Itu sahaja untuk kali ini, mungkin di lain artikel saya akan tunjukkan pula contoh pengiraan pembahagian faraid mengikut situasi tertentu.

Semoga anda mendapat manfaat daripada artikel kali ini.

Bagi yang nak buat perancangan harta pusaka, boleh hubungi saya.

Saya boleh sediakan khidmat penulisan wasiat, hibah, harta sepencarian, amanah, wakaf dan khidmat nasihat serta bantuan pentadbiran harta pusaka tanpa wasiat.

Rancang pusaka, tinggalkan legasi

Izzuddin Jaaffar
Perancang Harta Pusaka Islam
as-Salihin Trustee Berhad
013-9798719 / 010-4598719
facebook.com/jomurusduit
jomurusduit.com
wa.me/60139798719

Lokasi: Kelantan & Terengganu

Penama Dan Pentadbir Dalam Pengurusan Harta Pusaka

Meletakkan penama dan melantik pentadbir adalah perkara yang amat penting untuk memudahkan pengurusan harta pusaka orang Islam dan seterusnya proses pembahagian harta pusaka.

Apakah perbezaan antara penama dan pentadbir?

Secara mudahnya, penama adalah pemudah cara yang diberi kebenaran untuk menuntut harta-harta yang ditinggalkan si mati seperti simpanan KWSP, simpanan Tabung Haji, simpanan koperasi dan pampasan insurans/takaful (nota: simpanan ASB tidak dibuat penamaan, sebaliknya hibah amanah, akan dijelaskan dalam artikel lain)

Dengan meletakkan penama, pengurusan harta pusaka akan menjadi lebih mudah dan cepat kerana harta pusaka si mati dapat dikeluarkan tanpa perlu menunggu Sijil Faraid dan perintah pentadbiran harta pusaka.

Pentadbir pula, yang juga dikenali sebagai wasi, adalah wakil yang dilantik untuk menguruskan harta pusaka yang ditinggalkan; melaksanakan wasiat, melangsaikan hutang dan membahagikan harta pusaka tersebut mengikut faraid.

Nota: Pentadbir adalah yang dilantik oleh para waris jika tiada wasiat, manakala wasi dilantik melalui wasiat. Peranan pentadbir dan wasi adalah sama iaitu menguruskan harta pusaka. Untuk artikel ini, penulis menggunakan istilah pentadbir bagi mewakili pentadbir (tanpa wasiat) dan wasi (dengan wasiat).

Tetapi, jika tiada pelantikan pentadbir dalam wasiat atau tiada wasiat, maka pentadbir akan dilantik oleh mahkamah atau Pegawai Pusaka dengan mengeluarkan surat kuasa mentadbir (letter of administration, LOA) yang mana perlu mendapat persetujuan semua waris yang ada.

Sebenarnya, penama dan pentadbir boleh menjadi satu, dan boleh juga menjadi berlainan.

Penama boleh menjadi pentadbir, dan pentadbir boleh menjadi penama.

Namun, penama tidak semestinya adalah pentadbir, dan pentadbir tidak semestinya adalah penama.

Masih keliru?

Untuk memudahkan pemahaman, jom kita tengok situasi-situasi yang berikut:

Situasi #1 – Ada penamaan, ada wasiat, penama dan pentadbir orang yang sama

Tuan Haji Ahmad mempunyai simpanan yang banyak dalam KWSP dan TH beliau, di samping harta-harta lain seperti tanah dan rumah. Beliau telah meletakkan nama anaknya, Amir, sebagai penama untuk akaun simpanan KWSP dan TH beliau. Tuan Haji Ahmad juga telah menulis wasiat dan turut melantik Amir sebagai pentadbir (wasi) untuk harta-hartanya apabila beliau mati nanti.

Semasa Tuan Haji Ahmad mati, beliau meninggalkan waris iaitu isteri, 2 anak lelaki, (Amir dan Hafiz), 1 orang anak perempuan (Alisa) dan kedua-dua ibubapa beliau.

Dalam situasi ini, Amir telah dilantik sebagai penama dan pentadbir.

Maka, Amir boleh menuntut simpanan Tuan Haji Ahmad dalam KWSP dan TH beliau, memohon Sijil Faraid, pengesahan wasiat dan probet (surat warisan) untuk menguruskan harta pusaka yang ditinggalkan.

Kemudian, Amir perlu melunaskan hutang-hutang Tuan Haji Ahmad, melaksanakan wasiat yang ditinggalkan dan melakukan pembahagian harta pusaka kepada waris-waris yang berhak mengikut hukum faraid yang ditetapkan.

Nota: Boleh baca artikel ini untuk mengetahui perkara-perkara yang perlu dilakukan dalam pengurusan harta pusaka: 5 Aspek Pengurusan Harta Pusaka Sebelum Pembahagian Faraid

Situasi #2 – Ada penamaan, ada wasiat, penama dan pentadbir entiti berbeza

pengurusan harta pusaka Semasa hayat Encik Kamal, beliau ada mencarum satu polisi takaful yang menyediakan pampasan jika berlaku kematian. Untuk polisi tersebut, beliau telah meletakkan nama isterinya sebagai penama. Encik Kamal juga mempunyai simpanan KWSP dan meletakkan nama ibu beliau sebagai penama kerana perkara ini dilakukan beliau semasa zaman bujang dulu.

Di samping polisi takaful dan simpanan KWSP, Encik Kamal juga mempunyai harta-harta lain seperti rumah, saham dan unit amanah. Encik Kamal ada menyediakan wasiat yang mana beliau melantik Syarikat AB Trustee sebagai pentadbir harta-harta pusakanya nanti.

Suatu hari, Encik Kamal jatuh sakit dan meninggal dunia, meninggalkan waris iaitu isteri, seorang anak lelaki dan kedua-dua ibubapa beliau.

Dalam situasi ini, penama dan pentadbir adalah entiti yang berbeza.

Jadi, apa yang perlu dilakukan adalah si isteri perlu membuat tuntuan pampasan kematian daripada syarikat takaful atas polisi yang dicarum oleh Encik Kamal, manakala si ibu perlu membuat tuntutan atas simpanan KWSP yang ditinggalkan.

Kemudian, jumlah kedua-duanya perlulah diisytiharkan dan diserahkan kepada pentadbir, iaitu Syarikat AB Trustee supaya prosedur pengurusan harta pusaka dan pembahagiannya dapat diteruskan seperti mana diwasiatkan dan mengikut hukum faraid.

Situasi #3 – Ada penamaan, tiada wasiat

Kita ambil balik situasi #1 di atas, yang mana Tuan Haji Ahmad meletakkan Amir sebagai penama untuk simpanan KWSP dan TH beliau.

Bezanya dalam situasi ini, Tuan Haji Ahmad tidak meninggalkan wasiat dan tidak melantik pentadbir.

Mujurlah Amir merupakan seorang anak yang baik dan amanah, dan mempunyai pengetahuan mendalam berkenaan pengurusan harta pusaka.

Maka, Amir boleh menuntut simpanan KWSP dan TH yang ditinggalkan, mendapatkan persetujuan semua waris untuk menjadi pentadbir, memohon surat kuasa mentadbir, memohon sijil faraid, melunaskan hutang-hutang si mati dan seterusnya membuat pembahagian harta-harta pusaka Tuan Haji Ahmad sepertimana hukum faraid.

Nota: Boleh baca artikel ini untuk belajar prosedur pengurusan harta pusaka: Pengurusan Harta Puska Dengan Wasiat dan Tanpa Wasiat

Situasi #4 – Tiada penamaan, tiada wasiat

Kita ambil situasi #2 sebelum ini, cuma bezanya kali ini Encik Kamal tidak membuat sebarang penamaan untuk polisi takaful dan simpanan KWSP beliau, malah tidak menyediakan wasiat untuk menguruskan harta-harta beliau.

Maka, dalam situasi ini, semua waris yang ada (dalam situasi ini adalah isteri, anak lelaki, ibu dan bapa Encik Kamal) perlu berbincang dan bersepakat untuk melantik seorang pentadbir.

Pentadbir inilah yang akan bertanggungjawab untuk memohon surat kuasa mentadbir, memohon sijil faraid, menguruskan dan membahagikan harta pusaka yang ditinggalkan Encik Kamal.

Jika pentadbir tidak mempunyai pengetahuan dan kemahiran berkenaan pengurusan harta pusaka, maka boleh dapatkan bantuan daripada peguam atau syarikat-syarikat amanah berkaitan.

Soalan-soalan Lazim Berkaitan Penama & Pentadbir

Soalan #1 – Siapakah yang boleh diletakkan sebagai penama?

Bergantung kepada syarat-syarat yang ditetapkan oleh organisasi akaun simpanan (contoh KWSP, TH, koperasi, syarikat takaful) tersebut.

Ada yang membenarkan individu sahaja, ada yang membenarkan individu ataupun organisasi (peguam atau syarikat amanah).

Ada yang membenarkan individu neutral, ada yang membenarkan waris terdekat atau yang mempunyai talian persaudaraan sahaja.

Ada yang membenarkan satu penama sahaja, ada yang membenarkan lebih daripada seorang penama.

Penama yang diletakkan perlulah mengikut syarat-syarat yang telah ditetapkan tersebut.

Soalan #2 – Siapakah yang boleh dilantik sebagai pentadbir

Jika pemilik harta masih hidup, bergantung kepada pemilik harta tersebut untuk melantik sesiapa sahaja sebagai pentadbir (wasi) harta beliau sama ada waris beliau, individu neutral (bukan waris), peguam atau syarikat amanah.

Pelantikan ini sebaik-baiknya didokumenkan dalam wasiat yang sah dan disertai saksi-saksi berkelayakan.

Jika pemilik harta telah mati dan tiada wasiat, maka pentadbir boleh dilantik atas persetujuan semua waris dan kelulusan mahkamah yang akan mengeluarkan surat kuasa mentadbir.

Sebaik-baiknya, pentadbir perlulah memenuhi syarat-syarat yang berikut iaitu baligh, berakal (umur 18 tahun ke atas), merdeka, adil, jujur, mampu melaksanakan amanah, Muslim dan tidak bermusuh dengan pemilik harta dan waris-waris

Soalan #3 – Bolehkah meletakkan penama dari kalangan anak-anak di bawah umur (18 tahun ke bawah)?

pengurusan harta pusaka Boleh jika tidak bertentangan dengan syarat-syarat yang ditetapkan organisasi simpanan tersebut.

Walaubagaimanapun, sebenarnya tidak digalakkan untuk meletakkan anak-anak atau individu di bawah umur sebagai penama.

Ini kerana, sekiranya pemilik harta tersebut mati dan penama masih lagi di bawah umur, maka perlu menunggu sehingga penama tersebut mencapai umur 18 tahun terlebih dahulu sebelum boleh menuntut harta pusaka tersebut.

Maksudnya, harta pusaka tersebut dibekukan, tidak boleh digunakan dan tidak boleh dibahagikan, perlu menunggu sehingga penama mencapai umur dahulu sebelum boleh dituntut dan diagihkan kepada waris-waris.

Boleh jadi juga harta pusaka yang dinamakan dengan anak-anak bawah umur tersebut diserahkan kepada syarikat amanah seperti Amanah Raya Berhad.

Jadi, penjaga kepada anak-anak tersebut perlu memohon kepada syarikat amanah tersebut melalui prosedur yang mungkin rumit untuk mendapatkan wang bagi menampung perbelanjaan anak-anak yang dijaga.

Maka, untuk memudahkan pengurusan harta pusaka, lebih baik elakkan meletakkan nama anak-anak atau individu di bawah umur sebagai penama.

Soalan #4 – Adakah penama adalah penerima (benefisiari)?

Mengikut undang-undang sivil, bagi harta pusaka orang bukan Islam, penama yang diletakkan adalah penerima atau benefisiari bagi harta-harta tersebut dengan syarat penama tersebut mempunyai pertalian saudara dengan si mati.

Dalam erti kata lain, penama bagi harta pusaka orang bukan Islam berhak menerima harta tersebut dan menggunakannya sepertimana yang dikehendakinya.

Berbeza pula dengan penama bagi harta pusaka orang Islam.

Keputusan Persidangan Majlis Raja-raja ke-96 pada tahun 1973 telah memutuskan bahawa penama bagi harta pusaka orang Islam bertindak sebagai pemudah cara atau pentadbir sahaja, bukan sebagai penerima atau benefisiari.

Peranan penama bagi harta pusaka orang Islam adalah untuk memudahkan proses tuntutan dan pencairan harta tersebut, yang mana kemudian perlu dibahagikan kepada waris-waris mengikut hukum faraid.

Di sinilah sering berlaku kekeliruan di kalangan orang Islam, apabila ramai menyangka penama adalah penerima mutlak bagi harta pusaka yang dinamakan.

Sebab itulah berlakunya insiden menyorok harta, menyembunyikan fakta dan memberikan pelbagai alasan bagi mengelakkan pembahagian harta kepada waris-waris lain dilaksanakan.

Ketahuilah, sesungguhnya ini adalah sikap yang teruk dan zalim; menzalimi waris-waris lain yang sepatutnya mendapat hak ke atas harta tersebut.

Oleh itu, marilah sama-sama kita menambah dan memantapkan pengetahuan berkenaan pengurusan harta pusaka yang sebenar agar dapat mengelakkan diri dan waris terdekat daripada menzalimi dan dizalimi orang lain.